Condities om te leren
Om een leernetwerk goed te laten werken, zijn een veilig leerklimaat en heldere structuur essentieel. Een goede onderlinge sfeer, samen met gestructureerde planning, bevordert het leren. Dit versterkt het gevoel van betrokkenheid en een hechte gemeenschap (community building) en stimuleert het gezamenlijk leren. Dit leidt tot betere leerresultaten.
Werkzame elementen
Een veilig leerklimaat betekent stabiliteit, fysieke aanwezigheid, beschikbaarheid en goede communicatie. Een positief en veilig leerklimaat ontstaat wanneer leden elkaar ondersteunen, inspelen op elkaars behoeften, en negatief gedrag (pesten, uitsluiting of rivaliteit) uitblijft.
Structuur houdt in dat er duidelijke regels, rollen en procedures zijn. De structuur moet ingericht zijn op het stimuleren van leren.
Iedereen heeft een verantwoordelijkheid om te zorgen voor een veilig leerklimaat en heldere structuur. De procesbegeleider heeft de taak de positieve sfeer het proces te bewaken en ervoor te zorgen dat het leren centraal blijft staan.
Praktische tips
Om de goede leercondities te bereiken is het belangrijk dat er een positief en veilig leerklimaat is, en anderzijds dat het proces goed is georganiseerd.
Hieronder tips voor een positief en veilig leerklimaat:
- Stabiliteit: Heb aandacht voor wisselingen in samenstelling van het team en ga na welk effect elke betrokkene heeft op de veiligheid.
- Elkaar kennen: Krijg zicht op elkaars kennis en expertise. Weet wat je aan elkaar hebt door actief kennis te delen.
- Fysieke aanwezigheid: Wees aanwezig op bijeenkomsten.
- Beschikbaarheid: Maak tijd voor elkaar vrij en investeer in informele gelegenheden.
- Communiceren: Luister naar elkaar, laat elkaar uitpraten en spreek verwachtingen uit.
- Nieuwsgierigheid: Toon oprechte interesse in de ander zonder waardeoordeel.
- Afspraken over normen en waarden: Maak afspraken over de manier waarop leden en betrokkenen zich gedragen en met elkaar omgaan.
- Omarm diversiteit: Zorg dat er ruimte is voor verschillende meningen en visies.
- Positieve evaluaties: Start met een positieve evaluatie, zoals een ‘good practice’.
- Groepsgrootte: Evalueer in kleine groepen waarin deelnemers elkaar kennen.
- Expliciteer intenties: Bespreek achterliggende motieven om te evalueren.
Hieronder tips om een leernetwerk goed te organiseren:
- Stem afspraken af: Stem de geformaliseerde regels, rollen, structuren en procedures onderling af. Stuur hierbij aan op duoschap, zodat er sprake is van vervanging bij uitval. Maak gebruik van bestaande structuren. Leg de afspraken over 'processen' vast en makkelijk toegankelijk. Maak ook afspraken hoe opbrengsten uit het Leernetwerk gedeeld worden. Gebruik waar mogelijk technische hulpmiddelen om het leren te ondersteunen, zoals planningstools.
- Hou ruimte voor flexibiliteit: Zorg dat er binnen geformaliseerde structuur voldoende ruimte is voor het leren, creatieve ideeën en kort cyclische aanpassingen. Maak ruimte voor het gesprek/dialoog over de morele vragen/dilemma's wanneer de regels, rollen, structuren en procedures daartoe leiden.
- Zorg voor een transparante communicatie binnen en tussen ledenorganisaties. Zorg bijvoorbeeld voor een heldere jaaragenda. Maak een visiestuk en vertaal deze naar een programmering met prioritering van onderwerpen die worden opgepakt en samenwerkingsafspraken.
- Zorg voor vaste overlegmomenten: Vaste overlegmomenten faciliteren leden en leiders van het samenwerkingsverband en het Leernetwerk om hun rol en taken goed te pakken. Plan zo nodig online bijeenkomsten.
- Neem voldoende tijd: Informeel leren kost tijd, neem deze ook. Het gezamenlijk leren in organisatie-overtijgende Leernetwerken is geen recht-toe-recht aan proces, maar een langer termijn proces bestaande uit verschillende cycli en fases. Neem hiervoor de ruimte. Plan bijeenkomsten in waarbij alle leden aanwezig kunnen zijn. Neem per bijeenkomst voldoende tijd.