Werkvormen
Een leernetwerk draait om het leren van en met elkaar. Het is belangrijk dat dit optimaal wordt gefaciliteerd met passende werkvormen. Werkvormen zullen een mix van verticale en horizontale leerrelaties kennen. In verticale relaties leert de doelgroep, bijvoorbeeld jongeren en ouders, van mensen met meer kennis, zoals professionals en experts. Bij horizontale leerrelaties leren deelnemers als gelijken van elkaar.
Werkzame elementen
De doelstellingen van een leernetwerk zijn vaak naast een goed eindproduct en innovatieve oplossingen voor complexe problemen, ook reflectie, kennis opdoen en empowerment voor de leden zelf. Afhankelijk van de doelstelling en tussen wie je de dialoog wilt stimuleren, kies je een werkvorm die hierbij past. Dit is ook afhankelijk van de beschikbare tijd, complexiteit van heterogene groepen, vermeende capaciteiten en behoeften van ouders en jongeren.
Er zijn veel creatieve en participatieve methoden om het leren tussen leden te bevorderen. Denk aan bijvoorbeeld reflectieve supervisie, reflexieve monitoring, design thinking, co-creatie, intervisie, learning histories, etc.
In veel projecten overheersen verticale leerrelaties waarbij experts hun kennis delen. Het is ook belangrijke andere werkvormen te kiezen, meer horizontaal van aard. Hierbij ligt de nadruk op samenwerking, uitwisseling en gezamenlijke ontwikkeling, terwijl verticaal leren meer gericht is op individuele groei en verdieping van professionele vaardigheden en kennis.
Praktische tips
Stel de vraag tussen wie je dialoog wilt stimuleren. Als dat met ouders, jongeren en professionals is, dan moet je daartoe een bijpassend kader meegeven. Kies afhankelijk van je doel de beste werkvorm. Voorbeelden hiervan zijn:
- Reflectieve supervisie
- Beschrijving: Dit is een begeleidingsvorm waarin een supervisor de professional helpt om te reflecteren op eigen ervaringen, gevoelens, en handelen om inzicht en professionele ontwikkeling te bevorderen.
- Type leren: Verticaal (gericht op verdieping van kennis en vaardigheden).
- Reflexieve monitoring
- Beschrijving: Deze methode stimuleert teams om continu te reflecteren op hun samenwerking en processen, vaak binnen verandertrajecten, om samen leerpunten en verbeteringen te ontdekken.
- Type leren: Horizontaal (gericht op gezamenlijke reflectie en bijsturing).
- Design thinking
- Beschrijving: Een creatieve probleemoplossingsmethode waarbij het team in fases (zoals empathie, ideeontwikkeling, prototyping) werkt aan innovatieve oplossingen voor concrete problemen.
- Type leren: Horizontaal (gericht op samenwerking en exploratie).
- Co-creatie
- Beschrijving: Samenwerking waarin verschillende partijen, zoals medewerkers en belanghebbenden, gezamenlijk producten, diensten of strategieën ontwikkelen en vormgeven.
- Type leren: Horizontaal (gericht op gezamenlijk leren en ontwikkelen).
- Intervisie
- Beschrijving: Collegiale leerbijeenkomsten waarin professionals elkaar feedback geven en casussen bespreken om van elkaars inzichten en aanpakken te leren.
- Type leren: Horizontaal (gericht op uitwisseling van kennis en ervaringen).
- Learning histories
- Beschrijving: Een methode waarbij een organisatie of team de eigen geschiedenis en eerdere ervaringen documenteert en reflecteert, om daarvan te leren en deze kennis over te dragen binnen de organisatie.
- Type leren: Horizontaal (gericht op collectief leren en kennisdeling).
Ondersteun een werkvorm door een procesfacilitator en experts die weten hoe je een innovatie moet ontwikkelen, zoals een methodiekontwikkelaar. Andere algemene tips waar je aan kunt denken zijn:
- Wie: Denk na over de leden die je uitnodigt voor deelname aan de werkvorm. Wees transparant over de selectie zodat niemand zich buitengesloten voelt.
- Zorg voor een positieve insteek. Het leernetwerk en de werkvorm bestaat om de zorg beter te maken. Kijk zowel naar dingen die goed gaan, als naar dingen die je gezamenlijk zou willen verbeteren met de focus op samen leren.
- Creëer een open sfeer: Veiligheid en vertrouwelijkheid zijn ook onmisbaar voor een succesvolle werksessie.
- Aandacht erbij: telefoons uit en zorg dat iedereen zijn agenda echt leeg kan maken.
- Benodigdheden: Wijs naast een gesprekbegeleider ook een notulist aan. Wees creatief en werk bijvoorbeeld met flip-overs, post-its, pennen en stiften.